Teknoloji, 20. yüzyılın başlarından itibaren insan yaşamının merkezine yerleşmiş ve sürekli bir evrim geçirmiştir. 1935 tarihli Akşam Gazetesi’nde televizyonun tanıtımı, teknolojinin o dönemdeki yenilikçi etkilerini ve toplumsal heyecanı yansıtmaktadır: “Hem ses dinleniyor, hem manzara seyrediliyor.” Bu ifade, teknolojinin henüz emekleme döneminde bile insanlara sunduğu muazzam potansiyeli göstermektedir. Bugün ise, teknoloji dünyası çok daha karmaşık ve hayatın her alanına nüfuz etmiş durumda. Ancak bu ilerlemenin beraberinde getirdiği en büyük sorunlardan biri, birkaç büyük teknoloji şirketinin dünya çapında sahip olduğu tekelci güçtür.
Tarihsel Bağlam ve Teknolojik Gelişim
1930’lar, televizyonun icadı ve yaygınlaşmasıyla birlikte, teknolojinin günlük yaşama girmeye başladığı bir dönemi simgeler. Bu dönemde teknolojinin sunduğu yenilikler, toplumu büyük ölçüde etkilemiş ve teknolojinin yaşam kalitesini artırma potansiyeline olan inancı güçlendirmiştir. Ancak, 21. yüzyıla geldiğimizde, teknolojinin sadece yaşam kalitesini artırma potansiyelinin ötesine geçerek, aynı zamanda toplumsal ve ekonomik yapıları da derinden etkileyen bir güç haline geldiğini görmekteyiz.
Günümüzün Teknoloji Bağımlılığı ve Sistemik Riskler
19 Temmuz 2024’te yaşanan geniş çaplı dijital çöküş, teknolojiye olan bağımlılığımızın ve birkaç büyük teknoloji şirketine olan güvenimizin ne denli kırılgan olduğunu gözler önüne sermiştir. CrowdStrike’ın yazılım güncellemesi, dünya çapında milyonlarca Windows bilgisayarı çökertmiş ve bu durum, bankacılık, havayolu ve sağlık sektörlerinde büyük aksamalara neden olmuştur. Elon Musk’ın sahip olduğu Tesla ve SpaceX gibi şirketler bile bu durumdan etkilenmiş, Musk ise Twitter üzerinden “CrowdStrike’ı tüm sistemlerimizden sildik” diyerek durumu özetlemiştir. Bu olay, dünya genelindeki teknolojik altyapının birkaç büyük şirketin kontrolünde olduğunu ve bu şirketlerin yaşadığı herhangi bir sorunun küresel ölçekte büyük bir krize yol açabileceğini açıkça göstermiştir.
Tekelleşme ve Yeni Girişimlerin Önemi
Teknoloji dünyasındaki bu tekelci yapıyı aşmanın yolu, yeni girişimlerin desteklenmesi ve teknolojik çeşitliliğin artırılmasıdır. Yeni girişimlere verilecek destekler, yalnızca ekonomik büyümeyi teşvik etmekle kalmayacak, aynı zamanda teknolojik yeniliklerin hızla yayılmasını ve mevcut tekelci yapıların kırılmasını sağlayacaktır. Bu bağlamda, devletler ve özel sektör, yenilikçi girişimleri desteklemek için programlı büyüme stratejileri geliştirmelidir.
Programlı Büyüme Stratejileri ve Örnekler
Programlı büyüme stratejileri, teknolojik çeşitliliği artırmak ve tekelci yapıları kırmak için kritik öneme sahiptir. Bu stratejileri güzel kurgulayarak başarılı olmuş dünya genelinden örnekler:
- Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Yatırımları:
Güney Kore: Güney Kore, teknoloji ve yenilikçilikte dünya liderlerinden biridir. Hükümet, Ar-Ge faaliyetlerine büyük yatırımlar yaparak, ülkenin teknoloji sektörünü desteklemektedir. Samsung ve LG gibi büyük teknoloji şirketlerinin yanı sıra, birçok yenilikçi girişim de bu yatırımlardan faydalanmaktadır.
Almanya: Almanya, Ar-Ge’ye yaptığı yoğun yatırımlarla tanınır. Federal Hükümet, küçük ve orta ölçekli işletmelere (KOBİ) yönelik Ar-Ge teşvik programları sunmaktadır. Bu programlar, KOBİ’lerin yeni teknolojiler geliştirmesine ve rekabetçi kalmasına yardımcı olmaktadır.
- Teknoloji Odaklı Girişimcilik Programları:
Amerika Birleşik Devletleri: Silikon Vadisi, dünya çapında teknolojik yeniliklerin merkezi olarak bilinir. ABD hükümeti, girişimcilik ekosistemini desteklemek için çeşitli vergi teşvikleri ve hibe programları sunmaktadır. Ayrıca, risk sermayesi fonları ve melek yatırımcılar, yeni girişimlerin hızla büyümesine yardımcı olmaktadır.
- Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin (KOBİ) Desteklenmesi:
Japonya: Japonya, KOBİ’lere yönelik çeşitli finansal destek ve danışmanlık hizmetleri sunarak, bu işletmelerin teknoloji sektöründe rekabetçi olmasını sağlamaktadır. METI (Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı), KOBİ’lerin yenilikçi projelerini desteklemektedir.
Avrupa Birliği: AB, Horizon 2020 programı kapsamında, KOBİ’lere yönelik çeşitli Ar-Ge ve inovasyon hibeleri sunmaktadır. Bu program, Avrupa genelinde teknolojik yeniliklerin yayılmasını teşvik etmektedir.
- Rekabeti Teşvik Eden Düzenleyici Politikalar:
Avrupa Birliği: AB, Dijital Tek Pazar stratejisi ile, dijital ekonomide rekabeti artırmayı ve tekelci yapıları kırmayı hedeflemektedir. Bu strateji, dijital hizmetlerin serbest dolaşımını sağlayarak, küçük ve yenilikçi şirketlerin büyümesini desteklemektedir.
Çin: Çin, yerli teknoloji şirketlerini desteklemek için çeşitli teşvikler sunmaktadır. Ayrıca, yabancı teknoloji devlerinin ülke içindeki etkisini dengelemek amacıyla, yerel girişimlerin büyümesini teşvik eden düzenleyici politikalar uygulanmaktadır.
Sonuç
1935’te televizyonun tanıtılmasıyla başlayan teknoloji serüveni, günümüzde karmaşık ve küresel ölçekte etkili bir yapı haline gelmiştir. Ancak, birkaç büyük teknoloji şirketine olan bağımlılığımız, dünya çapında yaşanabilecek krizlerin etkisini artırmaktadır. Bu tekelci yapıyı kırmak ve teknolojik çeşitliliği sağlamak için yeni girişimlerin desteklenmesi ve programlı büyüme stratejilerinin uygulanması gerekmektedir. Dünya genelinden alınacak örneklerle, teknoloji dünyasında daha dengeli ve sürdürülebilir bir yapı oluşturabiliriz.
